Đảo Cát Bà có lịch sử hình thành từ vạn năm nhưng có dạng biệt lập như ngày nay thì vào khoảng 7.000 năm trước đây. Kết quả nghiên cứu tại Di chỉ Cát Bèo và nhiều điểm khảo cổ khác trên đảo chứng tỏ cách đây trên dưới 6.000 năm đã có người Việt cổ sinh sống.

     Đây chính là nơi có nhiều di chỉ khảo cổ học mang giá trị lịch sử quan trọng thuộc nền Văn hoá Hạ Long. Nhiều di tích lịch sử, văn hoá hiện còn lưu giữ trên đảo (di chỉ Cái Bèo, di chỉ Hiền Hào, di chỉ Cát Đồn và thành Nhà Mạc xã Xuân Đám, đình Hoàng Châu, miếu Văn Chấn, bia đá chùa Gia Lộc…) cùng rất nhiều truyền thuyết đang lưu truyền trong nhân dân chứng tỏ truyền thống văn hiến của địa phương. 

     Môi trường thiên  nhiên của Cát Hải đã là cái nôi của người từ cổ xưa. Trên đảo hiện đã phát hiện được 77 di chỉ khảo cổ các loại.

     Các nhà khảo cổ đã tiến hành khai quật 17 địa điểm trên đảo Cát Bà. Kết quả cho thấy có tới 15 điểm có dấu tích của người cổ xưa như hang Eo bùa thuộc xã Hiền Hào, Tùng Bà thuộc Vườn Quốc Gia, Bờ Đá, Khoăn Mui thuộc xã Trân Châu, Áng Giữa thuộc xã Việt Hải. Đặc biệt là di chỉ Cái Bèo được một nhà khảo cổ người Pháp phát hiện năm 1938, qua nhiều lần khai quật và kết quả phân tích Điôxit cácbon cho biết người Việt cổ có mặt ở đây cách ngày nay trên 6.000 năm. Trong tầng đất trên của di chỉ Cái Bèo còn có một tầng di chỉ chứa những di vật tiêu biểu thuộc nền văn hoá Hạ Long. Trong lớp đất này có ít xương động vật. Những hiện vật ở đây mang đủ loại hình của nền văn hoá Hạ Long đồng thời còn có những đặc điểm riêng biệt cho thấy con người của nền Hạ Long  đến đây sinh sống vào giai đoạn muộn, giai đoạn phát triển cao của nền văn hoá này. Giữa hai tầng trên và dưới của di chỉ Cái Bèo là một lớp san mỏng không chứa các di vật hoặc xương các động vật. Điều này chứng tỏ trước đây đã có một thời nước biển dâng lên tràn ngập lớp dưới để lại dấu tích của biển ngăn cách giữa hai nền văn hoá sớm và muộn. Di chỉ Cái Bèo có giá trị lịch sử lớn khẳng định người Việt cổ đã cư trú tại vùng đất này từ rất xa xưa.